थारु समुदायले आज बडकी अतवारी पर्व मनाउदै

कावासोती । नवलपुर र चितवनका थारु समुदायले आज बडकी अतवारी पर्व मनाउदैं छ्न । विषेश गरेर थारु समुदायका पुरुषहरुले मनाउने यो पर्वमा सुर्य भगवानको पुजा तथा उपासना गर्ने गरिन्छ ।

प्रकृतिको सबै भन्दा ठूलो प्रकाश र तापको स्रोत रहेका सूर्यदेवले प्राणी, वनस्पति र सिंगो जगतलाई आफ्नो सतगुणबाट प्रभाव पार्ने भएकाले एवं सम्पुर्ण प्राणीहरुको दुःख,कष्टहरु नष्ट गर्न सुर्यबाट शक्ति प्राप्त हुने विश्वासका साथ बडकी अतवारीमा सुर्य भगवानको उपासना गर्ने गरिएको थारु अगुवा एवं थारु कल्याणारिणी सभा नवलपरासी पुर्व अध्यक्ष गणेशमान महतोले जानकारी दिए ।

पुराणहरुमा उल्लेख भए अनुसार पाँच पाण्डव मध्येका माईला भाइ भिमले महाभारतकालमा सुर्यदेवको उपासना गरेकाले सर्वशक्तिमान भएकाले भिम जस्तै सर्वशक्तिमान बन्ने शक्ति प्राप्त गर्नका लागि यो दिन व्रत बसेर सुर्य देवको पुजा तथा आराधना गर्ने गरिन्छ । त्यसै गरि सुर्यदेवको पुजा तथा उपासना गर्दा सुर्यको ताप र प्रकासको सहयोगमा दिर्घ चर्म रोग निको हुने विश्वासका साथ यो पर्व मनाईन्छ । सुर्य भगवानको पुजा गरे पछि सुर्यका पुत्र शनिदेव समेत खुसी भइ शनिदेव खुसी र शान्त हुने तथा शनिको प्रकोपबाट समेत वर्तको प्रभावले बचाउने थारु समुदायमा विश्वास रहेको छ ।

थारु भाषामा बडकी अतवार भनेको ठूलो आईतबार हो । पुर्वी तथा पश्चिम नेपालमा कुशे औशीँ पछिको पहिलो आईतबारलाई बडका अतवारीको रुपमा मनाईने गरिन्छ भने नवलपुर, चितवन र पश्चिम नवलपरासीका केही क्षेत्रमा ऋषिपञ्चमीपछि पछिको पहिलो आईतबारलाई बडका अतवारी पर्वका रुपमा मनाउने गरेका छ्न ।

बडकी अतवारीका दिन व्रत बस्नेहरुले व्रतको अघिल्लो दिनबाटै नुहाएर चोखो रहने, व्रत तथा पुजाका लागि आवश्यक सामाग्रीहरु तयार पार्ने गर्दछ्न । बडकी अतवारीको दिन व्रतालुहरुले बिहानै उठेर नुहाएर चोखो कपडा लगाएर सुर्य भगवानलाई जल चढाए पछि निराहार व्रत सुरु गर्ने गर्दछ्न ।

व्रतको दिन दिउँसो पुन: नुहाएर फरहर(खाना)का लागि भात या रोटी(ठाउँ अनुसार) पकाउने गर्दछ्न । सूर्य अस्त हुन भन्दा अगाडीनै काठ वा ढुङ्गा बाट निकालिएको नयाँ आगो बालेर अँगार बनाउने त्यस अँगार लाई माटोको हाँडीमा राख्ने गरिन्छ्न । त्यसरी निकालेको आगोमा सालको धूप चढाउने तथा आफूले बनाएको परिकारहरू सूर्य भगवानलाई त्यही आगोमा भोग लगाई जल अर्पण गरी पूजा गर्ने गरिन्छ । यसरी पुजा गर्ने प्रक्रियालाई अग्रासन् वा अगियारी भन्ने गरिन्छ । यो काम सकिए पछि लिप पोत गरी चोखो पारिएको ठाउँमा केराको पात ओछ्याई दिउसो पकाएर राखेको खानेकुरा खाने अर्थात फरहर गर्ने गरिन्छ ।

व्रतको दिन नयाँ निकालिएको आगोलाई फागु पूर्णिमा सम्म राख्ने, कुनै चाड पर्व वा घरमा मंगलकार्य गर्दा त्यही आगोको प्रयोग गर्ने तथा फागु पुर्णिामामा चिर दहन सँगै उक्त अग्निलाई विसर्जन गर्ने परम्परा थारु समुदायमा परापुर्वकाल देखि चल्दै आएको थारु अगुवा गणेशमान महतोले बताए ।

व्रतको भोलिपल्ट अघिल्लो दिन पूजा गर्दा र खानपिन गर्दा प्रयोग भएका (नयाँ निकालिएका आगो बाहेक ) फलफूल, द्वीप, फुल प्रसाद, भात वा रोटी आदि नदीमा बिसर्जन गर्ने, नुहाएर जौ, कालो तिल र पानीले सूर्यलाई जल चढाएर व्रत उपासना गर्दा भुलचुक भएमा क्षमा माग्दै गरी आफ्नो कल्याणका लागि सुर्य भगवालाई ढोग गरेर व्रतको समापन गर्ने गरिन्छ ।

प्रकृति पूजक थारू समुदायले विशेषगरी सूर्यको उपासना, पूजाआजा गरी बडकी अतवारी पर्व धुमधामका साथ मनाउने भएको भए पनि संघ, प्रदेश तथा जिल्लाका स्थानिय तहले बिदा नदिएर सिंगो थारु समुदायलाई उपेक्षा गरेको थारु अगुवाहरु बताउछ्न ।गत वर्ष बिदा दिएका नवलपुरका स्थानिय तहले समेत यस पटक बिदा नदिएर थारुहरु माथी अन्याय गरेको थारु राष्ट्रिय संग्रहालय तथा अध्ययन केन्द्रका अध्यक्ष खनसराम महतोले बताए । जिल्लाका ६ वटा स्थानिय तहमा ठूलो संख्यामा रहेका थारु समुदायको महत्त्वपूर्ण पर्वमा समेत बिदा नदिएर जिल्लाका स्थानिय तहले अन्याय पुर्ण व्यवहार गरेको जनजाति महासंघ नवलपुरका अध्यक्ष रामकुमार श्रेष्ठले बताउछ्न । थारु आयोगले समेत बिदा दिन सिफारिस गरेको अवस्थामा प्रदेश सरकारले मात्रै नभएर यहाँका स्थानिय तहले समेत अन्याय पुर्ण व्यवहार गरेका उनको भनाई थियो ।

गण्डकी प्रदेशमा नवलपुरमा मात्रै थारुहरु रहेको भए पनि यहाँका स्थानिय तहले समेत बिदा दिएका छैन्न । राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार नवलपुरमा थारुसमुदायको जनसंख्या ४१ हजार ४ सय ९३ रहेको छ ।

यसै बिच थारु आयोगले बडका अतवारीको अवसरमा भदौ १५ गते सार्वजनिक बिदा दिन गण्डकी प्रदेश र वाग्मती प्रदेश सरकारलाई सिफारिस समेत गरेको छ ।